De pers over Hoe laat eigenlijk

‘IJzersterk, bij vlagen Ingmar Bergman-achtig, psychologisch drama. […] Subtiel geschreven, indringend verhaal.’

**** de Volkskrant

 

‘Loontjens [is] behept met een scherp psychologisch inzicht.’

Trouw

 

‘De schrijfster toont zich een fijnzinnig observator.’

De Groene Amsterdammer

Lees hier de hele bespreking.

 

‘Intelligente roman over het zure verbond tussen man en vrouw.’

**** Opzij

 

‘Hoe laat eigenlijk is een filosofische roman die zich afspeelt in een wereld waarin plaats is voor zowel werkelijkheid als onwerkelijkheid.’

Tubantia

 

En hier een FILMPJE! waarin ik word gevraagd waar het nou eigenlijk om gaat…

 

‘Na haar impressionante romandebuut Veel geluk (2007) was het uitkijken naar nieuw werk van Jannah Loontjens, een Nederlandse schrijfster met Scandinavische roots. Met haar tweede roman Hoe laat eigenlijk lost ze de hoge verwachtingen in. “Als leven vergeleken kan worden met het beklimmen van een berg, dan zijn we zojuist op de top van die berg aangekomen. Het klimmen is voorbij. Al zouden we hoger willen, het kan niet. Dat deel hebben we achter de rug. Nu kunnen we alleen nog omlaag. De afgrond in.” Zo vat Aaf Wolfs, protagoniste in Hoe laat eigenlijk, haar situatie somber samen. Er blijkt echter veel meer aan de hand dan een acute opstoot van midlife angst.
Lees verder op Bibliothecaris in blog: Hoe laat eigenlijk.

 

‘Hoe laat eigenlijk is eigenzinnig en uitdagend; rijk in al zijn kaalheid.’

De Morgen

Lovende bespreking Hoe laat eigenlijk 

in De Morgen

19-01-2011, p.33 De Morgen

 

Bang van de tijd

door Fleur Speet

 

‘De Deense auteur Jens Christian Grøndahl zei eens dat jongeren geneigd zijn te denken dat het beste moment van hun leven nog moet komen. Maar het beste moment is nú. In haar tweede roman staan de personages van Jannah Loontjens (°1974) halverwege hun leven en zijn ze ongemerkt over hun hoogtepunt heen. Het is een pijnlijk, ontluisterend inzicht.

Het werk van de in Denemarken geboren Loontjens, die haar jeugd in Zweden doorbracht, getuigt van een Scandinavische stijl. Haar zinnen zijn onderkoeld constaterend, de personages voelen zich onmachtig in de overweldigende wereld. Zo klonk het in de dichtbundel Varianten van nu (2002): ‘in mijn stolp van glas/ leef ik klein en opgekruld’. En in haar debuutroman Veel geluk (2007) geeft de overweldigende Zweedse natuur de hoofdpersoon een veilig gevoel van eenzaamheid. Ook in Hoe laat eigenlijk, haar nieuwe roman, stoeien de personages met hun identiteit en leggen zij met filosofische vragen hun ziel onder een Sylvia Plathachtige stolp. Maar de omgeving waarin het verhaal zich afspeelt, en de vele hallucinerende, magische (seksuele) momenten, de sterke dialogen en doorleefde metaforen maken de roman warm en anders dan wat Loontjens eerder schreef.

Gevangen in het leven

Het is 2002. Aaf Wolfs zit een maand in Senegal voor het kunsttijdschrift Perspectief om in Dakar verslag te doen van de kunstbiënnale. Haar in een depressie verkerende vriend Ralph is mee. Ze is al 15 jaar met hem samen, maar hij is nog steeds angstvallig bezitterig en onzeker. Nu heeft hij haar opgesloten in hun hotelkamer. Ze blijft er nogal koel onder: “Uiteindelijk zitten we allemaal net zo gevangen in ons leven als ik vandaag in deze kamer.” Als ze eindelijk kan ontsnappen, keert ze na een bezoekje aan het strand als een mak schaap terug. Ze houdt van Ralph, en toch raakt die liefde haar niet werkelijk. Ze is net een reptiel, zo koudbloedig, verwijt ze zichzelf. Toch voelt ze wel iets. Een week ervoor, toen ze een voedselvergiftiging kreeg en verzorgd werd door een jonge Senegalees die met haar wilde trouwen, heeft ze op wiet de liefde met de jongen bedreven en raakte verliefd op zijn lichaam en zijn rust. Hij leeft ín de tijd, terwijl zij zich voortgedreven voelt. Dat wekt een groot verlangen in haar op.

De roman problematiseert de tijd en de manier waarop een generatie hiermee omgaat. Waardoor is onze tijdsbeleving bepaald? Wat doen we met tijd, waarom hangt het zo samen met angst voor de dood? Op welk punt in je leven sta je eigenlijk? En waarom hebben we nooit genoeg tijd, of waarom zijn we zo gehaast dat we nauwelijks tijd nemen voor reflectie over wat werkelijk van belang is? Gezegend met alle mogelijkheden van de moderne, westerse maatschappij lijkt er een lethargie over een hele generatie gekomen. Die generatie kan ambitieloos en verveeld achteroverleunen. Ziedaar de luxe van de westerse wereld. Tegelijk worstelen Aaf en Ralph met de universele onbezorgdheid van de jeugd. Ze nemen zichzelf in hun midlifecrisis de maat.

Loontjens roept vragen op, intelligente en intrigerende vragen. Haar personages proeven de antwoorden, maar merken dat die tegenstrijdig zijn en ontoereikend. Steeds kun je dingen op meerdere manieren bekijken. De wereld is niet eenduidig. Antwoorden hangen af van het verhaal dat je jezelf wilt voorhouden, want de waarheid bestaat niet, zo denkt Aaf. Dat maakt het leven ongrijpbaar. Ook daarom laten Aaf en Ralph zich meevoeren op de stroom van het leven: anderen bepalen wat zij doen, niet zijzelf. Anderen bepalen dat zij overspel plegen, niet zijzelf. Mea culpa.

Dat betekent niet dat ze onverschillig zijn, integendeel. Hoewel de politieke moord op Pim Fortuyn, die dan net plaatsvindt, Aaf niet schokt, worstelt ze wel steeds met het contrast tussen Europa en Senegal. Ook Ralph is buitengewoon begaan, hij laat zich bestelen. Geld interesseert hem niet wezenlijk en zijn schuldgevoel is overweldigend. Eigenlijk passen deze twee mensen niet bij elkaar, ze maken het leven voor elkaar onmogelijk. Toch zie je wat ze delen. Hun voelsprieten staan dezelfde kant op: allebei voelen ze zich verantwoordelijk voor de wereld om hen heen, ze zijn geëngageerd. Zo nemen ze een jongetje dat zich opdrong als gids onder hun hoede als hun kind.

De roman is geen compact en coherent geheel, het is een Woolfiaanse stroom van divergerende bewegingen en gedachten. Hoe laat eigenlijk is eigenzinnig en uitdagend; rijk in al zijn kaalheid. Het uiterlijk van mensen en dingen is slechts zijdelings van belang. De mensen bestaan niet door hun lichaam, ze bestaan door hun ideeën. Dat maakt dit proza voor sommigen wellicht weerbarstig, je krijgt als lezer de kans veel in te vullen. Wie echter meegaat met de stroom, raakt in een bezwerende cadans, waardoor het boek meer zegt dan je zelf kunt duiden.’

Fleur Speet

 

 

Bespreking in de Twentse Courant Tubantia

 

Zoeken naar geluk in benauwende relatie met vaste patronen

door Marcia Leushuis

 

‘In haar nieuwe roman Hoe laat eigenlijk beschrijft Jannah Loontjens het leven van Aaf en Ralph. Dit getrouwde stel is samen in Senegal, waar Aaf een artikel moet schrijven over de lokale kunstmanifestatie in Dakar.

Aaf is de eentonigheid in haar leven zat en begint zich af te vragen wie ze nu eigenlijk is als persoon en waar ze staat in de wereld. Haar huidige situatie denkt ze snel te kunnen veranderen door zowel haar eigen paspoort als dat van Ralph te verkopen.
Ralph gaat door het lint wanneer hij hoort wat Aaf gedaan heeft en sluit haar op in hun hotelkamer zodat hij zelf de boel weer op orde kan krijgen. Doordat Ralph haar opsluit wordt Aaf steeds meer geconfronteerd met de realiteit waarin ze zich al enige tijd bevindt.
Hoewel Aaf al vijftien jaar bij Ralph is, is hij nog steeds erg onzeker en bezitterig. Aaf denkt terug aan de andere keren dat hij haar opsloot en wat dit met haar gedaan heeft. Ze beseft dat haar opsluiting in de hotelkamer eigenlijk symbool staat voor de hele relatie met Ralph, waarin zich een vast patroon lijkt te herhalen.
Er volgt een reeks hectische gebeurtenissen waarbij Ralph en Aaf afzonderlijk van elkaar nadenken over hun relatie en hun gevoelens voor de ander. De enigszins bizarre gebeurtenissen en zoektochten naar de waarheid en werkelijkheid houden het tempo goed in het verhaal en maken de roman dan ook aangenaam om te lezen. Zowel de thuissituatie, het verleden van de personages en cruciale momenten die de relatie van Aaf en Ralph gevormd hebben komen aan bod. Deze terugblikken zorgen voor een mooie opbouw in de verhaallijn.
Dat Loontjens Filosofie gestudeerd heeft zal voor de lezer geen verrassing zijn. De roman bevat een flink aantal filosofische denkbeelden en gedachtes. Ook de nodige levensvragen passeren de revue. Daarnaast behandelt Loontjens relationele thema’s als liefde, trouw, jaloezie en eerlijkheid en laat ze zien hoe invloeden van buitenaf hierin ook een rol kunnen spelen. Hoe laat eigenlijk is een filosofische roman die zich afspeelt in een wereld waarin plaats is voor zowel werkelijkheid als onwerkelijkheid, angst en vertrouwen, maar bovenal een roman die gaat over de werking van relaties en de vraag of iemand gelukkig kan zijn in een relatie die benauwend is en zich in vaste patronen lijkt af te spelen.’

 

‘Veel geluk geeft een prachtig beeld van hippie-idealen in een wereld die steeds sarcastischer wordt.’

Happinez

 

‘Veel geluk is een geslaagde roman.’
De Groene Amsterdammer

 

‘Veel geluk is een betoverende en pakkende bildungsroman over opgroeien, vrijheidsdrang en de zoektocht naar de zingeving van het leven die niet alleen kinderen van hippie ouders een spiegel zal voorhouden.’
De Leeswolf  Lees hier de hele bespreking.

 

‘Als lezer word je meegezogen in het verhaal en word je aan het denken gezet.’
Viva

 

‘Jannah Loontjens weet een aardig beeld te scheppen van een niet-doorsnee meisje dat zelf een weg moet vinden in een maatschappij die strikte regels kent en dat de vrijheid van het buitenleven mist.’

De Telegraaf

 

‘Veel geluk is behalve een prachtig tijdsbeeld een roman over eenzaamheid en over opgroeien.’ debutantenparade.nl

 

‘Stillistisch gezien is Veel Geluk een sterk boek, waarmee Loontjens haar vaardigheden als tekstschrijfster ruimschoots bewijst.’ 8weekly

Voor interviews met Jannah Loontjens over Veel geluk

Interviews met Jannah Loontjens

 

TUSSEN DE HERINNERING EN DE BESCHRIJVING LIGT ZO VEEL AFSTAND

 

Tussen fictie en autobiografie

“Voordat ik aan Veel geluk begon, had ik al een volledig fictief verhaal geschreven. Het speelde in een wereld waarin ik niet zo thuis ben. Opeens realiseerde ik me dat het boek daardoor te ver van me af stond, dat het te hoog gegrepen was. Ik moest het dichter bij mezelf zoeken. Vaak vind ik romans goed als ik door de beschrijving van de details die details ook zelf ervaar. Details maken je een ingewijde.

Mijn achtergrond is vrij uitzonderlijk en kon ik daarom goed gebruiken. Ik ben Nederlandse, maar groeide op in [-] Zweden. Mijn vader, broer en zusjes wonen daar, ik kom er vaak. Veel geluk is niet mijn levensverhaal, maar ik gebruik herinneringen en kneed die om. Zo is de gezinssamenstelling heel anders, maar dat Liaan terugverlangt naar het Zweedse bos, dat ken ik wel. Ik kan de weidsheid en grootsheid van het landschap daar soms verschrikkelijk missen. Weilanden zijn daarmee niet te vergelijken. Dat kan ik eigenlijk geen natuur noemen.

Of ik dan ook in de gevangenis heb gezeten voor winkeldiefstal? Laten we zeggen dat iedere tiener wel kattenkwaad uithaalt. Toch is niets uit de roman letterlijk gebeurd. Tussen de herinnering en de beschrijving ligt zoveel afstand. Telkens maak ik keuzes die de oorspronkelijk beleefde werkelijkheid vertekenen. Als je een autobiografie schrijft, vertel je maar één van de vele verhalen die te vertellen zijn. Daardoor is eigenlijk iedere autobiografie fictief en iedere roman autobiografisch. Mijn boek bevindt zich daar tussenin.

Het was makkelijk geweest om van Liaans ouders, die boeddhisten zijn, karikaturen te maken. Maar mensen met goede en slechte eigenschappen vind ik veel boeiender. Daarom ben ik in ieders hoofd gaan zitten. Zo kan ik laten zien dat de keuzes die deze hippie-ouders maken echt voortkomen uit het streven naar een beter leven, ook al pakt het niet goed uit voor hun dochter. Juist door verschrikkelijk je best te doen maak je misschien wel de verkeerde keuzes. Ik realiseer me dat ik daar ook tegenaan zal lopen. Mijn dochter zal mij later van alles verwijten, ik zal verkeerde beslissingen voor haar hebben genomen. Maar de perfecte ouder bestaat niet, iedere generatie bekritiseert zijn opvoeding.

De ouders van Liaan streven de hippie-idealen als warmte en saamhorigheid na, maar mislukken daar in. Ze voelen zich eenzaam, net als hun kinderen. Ze zoeken contact, maar telkens ketst het af, is het te breekbaar. Waar Liaans moeder zich verlaten voelt in de Zweedse bossen en haar schoonheid verspilt omdat niemand die ziet, voelt Liaan zich daar juist prettig. Liaan voelt zich weer eenzaam in de stad, waar ze als krakerskind geen vriendinnen vindt.

Veel dingen uit de hippietijd zijn gebleven. Zo laten de ouders Liaan helemaal vrij, terwijl kinderen daar stuurloos van kunnen raken. Vandaag discussiëren we nog steeds over de vraag hoeveel vrijheid je een kind moet toestaan. Ik wilde een tijdsbeeld schetsen, maar ik denk dat zowel ouders als tieners van nu zich er in zullen herkennen. Omdat dezelfde problemen blijven spelen.”

FLEUR SPEET
pagina 25, 20-01-2007 © Het Financieele Dagblad

 

 

Veel geluk
De hoofdpersoon van het boek is Liaan, die onder primitieve omstandigheden opgroeit in een Zweeds bos. Loontjens beschrijft op een indringende manier de maffe opvoeding die het meisje krijgt van haar hippie-ouders. Zelf heeft ze ook haar jeugd doorgebracht in Zweden:

‘Het boek vertelt niet mijn levensverhaal, maar is wel in zekere mate autobiografisch. Veel dingen die erin voorkomen heb ik meegemaakt. Ik ben ook opgevoed met veel nadruk op individuele vrijheid, met het idee dat je wat je zelf voelt en gelooft, het belangrijkste is.’

Waarom denk je dat die levensstijl uit de jaren zeventig nauwelijks meer voorkomt?
‘Ik denk dat men ontdekt heeft dat het niet werkt. Mensen hebben elkaar erg veel pijn gedaan met die idealen van persoonlijke vrijheid, vrije liefde en vrije seks. Maar zelf heb ik een heel gelukkige jeugd gehad, ik heb totaal geen trauma’s. Als kind kon ik al duidelijk zien dat mijn ouders heel erg hun best deden. Zij dachten dat hun manier van leven echt beter was, ook juist voor kinderen.’

In de roman heeft Liaan wel moeite met haar opvoeding.
‘Ja, omdat haar helemaal geen duidelijke structuur is geboden. Ze weet niet zo goed wat ze moet met haar leven, wat nou de bedoeling is. Dat heeft wel te maken met haar opvoeding, maar je ziet het bij veel tieners van nu ook. Er is onverschilligheid en willekeur, omdat ze zoveel keuzes hebben. Ze moeten geloven in zichzelf en kijken waar hun talenten liggen, ze kunnen alles doen. Wat dat betreft zijn er toch wel veel van die idealen uit de hippietijd overgebleven.’

Liaan noemt haar broer Thor ‘skitstövel’. Wat betekent dat?
‘Dat betekent ‘poeplaars’. Zweedse scheldwoorden zijn altijd een beetje degelijk, ze wensen elkaar geen kanker of tering toe.’

© Iris Vandemoortele. Elle, januari 2007

 

De pers over Het ongelooflijke krimpen

 

‘Dit is tastbare poëzie waarin het gevaar sluimert en nooit schreeuwt, waarin de dichteres zorgvuldig en afgemeten beelden op elkaar laat reageren. Dit is poëzie waarmee je je angsten bezingt, poëzie als een manier van denken.’
VPRO Boeken

 

‘Helder en nuchter als Alice in Wonderland wandelt Loontjens door haar innerlijke gewaarwordingen. En dat is wat je tenslotte het meeste bijblijft aan deze bundel, niet zozeer de filosofische blik maar het kalme temperament van de toeschouwster die op zoek is naar inzicht.’
Rob Schouten, Awater

 

‘Prachtige gedichten. […] Deze bundel is bestemd om beduimeld en stukgelezen ergens naast het bed te liggen.’

Esta

 

‘De dichter biedt wezenlijk inzicht in wat haar leven en dagen bepaalt. Kenmerkend is de heldere stap-voor-stap presentatie van de beelden. Het ongelooflijke krimpen maakt nieuwsgierig naar meer.’
Arie van den Berg, NRC Handelsblad

 

‘Jannah Loontjens heeft veel diepgang in huis en is een ware meesteres op de vierkante millimeter.’
Literair Nederland